23. sept. 2025

Hvað eru „impact startups” – og hvers vegna skipta þau máli?

Á síðustu árum hefur orðið til nýr flokkur sprotafyrirtækja sem sækja fram með miklum krafti: „impact startups”.

Helstu einkenni „impact startups”

Tilgangur sem leiðarljós

„Impact startups” byrja með skýr markmið: að leysa raunverulegt vandamál í samfélagi eða umhverfi. Hvort sem það snýst um að bæta heilbrigðisþjónustu, auka aðgengi að menntun eða draga úr kolefnisspori, þá er tilgangurinn í forgrunni.

Tilgangur sem leiðarljós

Impact startups byrja með skýr markmið: að leysa raunverulegt vandamál í samfélagi eða umhverfi. Hvort sem það snýst um að bæta heilbrigðisþjónustu, auka aðgengi að menntun eða draga úr kolefnisspori, þá er tilgangurinn í forgrunni.

Árangur sem mæla

Áhrifin þurfa að vera mælanleg og sýnileg. Það er ekki nóg að tala um jákvæð áhrif – þau verða að koma fram í tölum og gögnum, eins og minni losun, bætt heilsa eða aukin þátttaka.

Sjálfbært viðskiptamódel

Til þess að ná langt þurfa impact startups að byggja viðskiptamódel sem getur staðið undir sér. Þannig er hægt að tryggja að áhrifin séu varanleg og stækki með vexti fyrirtækisins.

Nýsköpun og frumleiki

Impact startups koma oft með nýja sýn eða nýja tækni inn á svið þar sem hefðbundnar lausnir hafa ekki virkað nægilega vel. Þetta getur verið ný nálgun á gamalt vandamál eða byltingarkennd tækni sem breytir leiknum.

Ábyrgð og gagnsæi

Þegar fyrirtæki lýsir því yfir að það ætli að hafa áhrif, þá þarf að fylgja því eftir með ábyrgð. Fjárfestar, viðskiptavinir og samfélagið spyrja: „Hvernig eruð þið að mæla árangurinn? Hvernig tryggið þið að tilgangurinn haldist í forgangi?“

Hvar skara impact startups fram úr?

„Impact startups” starfa á fjölbreyttum sviðum, en algengustu dæmin eru:

  • Heilbrigði: Nýjar aðferðir við greiningu sjúkdóma eða aukið aðgengi að meðferð.
  • Menntun: Tækni sem gerir fleiri kleift að læra, óháð tungumáli eða aðstæðum.
  • Umhverfi: Sjálfbærar lausnir sem draga úr sóun og minnka kolefnisspor.
  • Félagsleg réttindi: Verkefni sem stuðla að jafnrétti og betra aðgengi að tækifærum.

Hvers vegna skipta þau máli?

Impact startups eru mikilvæg af nokkrum ástæðum:

  • Þau skapa fjárhagslegan hagnað og ávinning sem ekki er hægt að mæla í krónum einum – betra líf, heilbrigðara samfélag og sjálfbærari heimur.
  • Þau eru í takt við aukna kröfu neytenda og fjárfesta um að fyrirtæki standi fyrir „meira en bara hagnað“.
  • Þau geta verið brú milli rannsókna og raunverulegrar hagnýtingar, þar sem nýsköpun verður að lausnum sem skipta máli.

En hvað eigum við að kalla þetta á íslensku?

Í umræðunni um impact startups vaknar spurningin: Hver er besta þýðingin?

Tvö hugtök hafa verið nefnd sem líklegustu kostirnir:

  • Áhrifasprotar – stutt, skýrt og grípandi orð sem leggur áherslu á áhrifin sjálf.
  • Áhrifadrifin sprotafyrirtæki – aðeins formlegra og lýsandi, leggur áherslu á drifkraftinn á bak við fyrirtækið.

Kannski er þetta spurning um samhengi – hvort við viljum hafa hugtakið aðgengilegt og einfalt eða nákvæmara og fræðilegra.

👉 Hvað finnst þér? Hvaða þýðing lýsir best kjarna „impact startups”?

Snjallræði og áhrifasprotar

Í Snjallræði leggjum við sérstaka áherslu á að styðja hugmyndir sem hafa möguleika til að hafa raunveruleg áhrif. Við sjáum hvernig teymi sem koma til okkar geta umbreytt rannsóknum, hugmyndum eða persónulegri reynslu í verkefni sem hafa áhrif langt út fyrir veggi háskólanna.

Við fylgjumst spennt með næstu kynslóð áhrifasprota / áhrifadrifinna sprotafyrirtækja – og hlökkum til að sjá hvaða lausnir verða til í ár 🌍